Өнөөдөр /2020.12.07/ Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар, Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагатай хамтран “Албан бус эдийн засагт ажиллагсадыг нийгмийн даатгалд хамруулах нь” хэлэлцүүлийг цахимаар зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлэгт Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Монголын үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо, Монголын ажил олгогч, эздийн нэгдсэн холбоо, Үндэсний статистикийн газар болон зохион байгуулагч байгууллагуудын 31 албан хаагч, судлаачид оролцсон.
Хэлэлцүүлгийн чиглүүлэгч НДЕГ-ын дэд дарга Г.Саран “Бид ялгаатай оролцогч талуудыг хамруулан нийтдээ 8 удаагийн танхимын сургалт, 3 удаагийн цахим уулзалт, мөн үндэсний зөвлөлдөх хэлэлцүүлэг хийхээр төлөвлөсний дагуу шат дараатай зохион байгуулсаар байна. Албан бус эдийн засагт ажиллагсад болон сайн дурын даатгуулагчдын өнөөгийн байдал, олон улсын сайн туршлагыг танилцуулж, тэдний нийгмийн баталгааг хангах асуудлаар санал солилцох, хэлэлцүүлгээс гарсан зөвлөмжийг үйл ажиллагаандаа тусгах нь өнөөдрийн цахим хэлэлцүүлгийн гол зорилго” гэдгийг онцолсон.
Манай улсад 2019 оны байдлаар 1.1 сая хүн хөдөлмөр эрхэлж байгаагаас 269.5 мянга нь албан бус хөдөлмөр эрхлэгч байна. Судалгаанаас үзэхэд тэдний дийлэнх нь эрэгтэй бөгөөд ХАА-н салбарт голчлон ажилладаг байна. Харин дэлхий дахинд албан бус хөдөлмөр эрхлэгчид хөдөлмөрийн зах зээлийн 62 хувийг эзэлдэг бол Монголд малчдыг оролцуулаад 48 хувь байгаа тухай ҮСХ-ны ахлах статистикч Э.Гантуяа хэлсэн.Харин судлаач, зөвлөх Ц.Дашдондог “Албан бус хөдөлмөр эрхлэгчийн тоо нь нийгмийн хамгааллын хамралтыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай үзүүлэлтийг харуулж байдаг. Учир нь тэдний ихэнх нь зохистой хөдөлмөрийн нөхцөл бүрдээгүй, нийгмийн баталгаа хангалтгүй нөхцөлд ажилладаг. Гэтэл нийгмийн хамгаааллын суурь түвшин ямар байгаас хямралыг даван туулах чадамж ихээхэн шалтгаалдаг. Иймд албан бус хөдөлмөр эрхлэгчдийн нийгмийн хамгааллыг сайжруулж, нийгэм эдийн засгийн эрсдэлд бэлэн байлгах нь чухал болохыг онцоллоо.
Одоогийн байдлаар нийгмийн даатгалд 188 мянга гаруй сайн дурын даатгуулагчид хамрагдаад байгаа боловч малчдын 70 орчим хувь, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийн 45 орчим хувь нь нийгмийн даатгалд хамрагдахгүй байгааг ХНХЯ-ны хэлтсийн дарга Б.Батжаргал дурьдаад албан бус эдийн засагт ажиллагсад нь шилжилт хөдөлгөөн ихтэй, орлого тогтмол биш тул түүнд нь тохирсон нөхцөлийг санал болгох шаардлагатай гэлээ. Олон улсын туршлагад үндэслэн албан бус хөдөлмөр эрхлэгчдийн ангилал, бүлгийг тодорхой болгох, бүртгэлийг нарийвчлан сайжруулах, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх нөхцөлийг уян хатан болгож, түүнтэй нь уялдуулан тэтгэврийг ялгаатай тогтоох зэрэг нь тэдний нийгмийн даатгалын хамралтыг нэмэгдүүлэх, хамгааллыг сайжруулахад үр дүнтэй гэдгийг энд мөн онцолж байлаа.
