Нийгмийн даатгалын тухай хуулиудыг хэрэгжүүлэх талаар
авах арга хэмжээний тухай
Нийгмийн даатгалын тухай хуулиудыг мөрдөх бэлтгэлийг хангах, “Нийгмийн даатгалын тухай хуулиудыг хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын 1994 оны 7 дугаар сарын 7-ний өдрийн 61 дүгээр тогтоолыг хэрэгжүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газраас ТОГТООХ нь:
- Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн яамны харъяа Улсын нийгэм хангамжийн газрыг Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газар болгон зохион байгуулахын хамт аймгуудын нийгэм хангамжийн хэлтэс болон нийслэлийн Сүхбаатар, Чингэлтэй, Баянгол,Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Хан-Уул, Налайх, Багануур дүүргийн нийгэм хангамжийн хэлтсүүдийн одоогийн орон тоонд багтаан аймаг, нийслэл, дээрхи дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтсийг энэ оны 10 дугаар сард багтаан зохион байгуулж ажиллуулахыг Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайд Э. Гомбожав, аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нарт даалгасугай.
- Сум, нийслэлийн Багахангай, Гачуурт, Жаргалант, Туул дүүрэгт нийгмийн даатгалын байцаагч ажиллуулахын хамт хүн амын тоо, аж ахуйн нэгжийн төвлөрөл, даатгалын байцаагчийн ажлын ачааллаас хамааруулан, 3 ба түүнээс олон ажилтантай сум, дүүрэгт нийгмийн даатгалын тасаг байгуулж ажиллуулахыг сум, нийслэлийн холбогдох дүүргийн Засаг дарга нарт зөвшөөрсүгэй.
- Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайд Э. Гомбожав, Сангийн сайд Д. Даваасамбуу нарт даалгах нь:
а/ нийгмийн даатгалын шинэ тогтолцоонд шилжих бэлтгэлийг хангах, нийгмийн даатгалын дэвтэр, гэрчилгээ, бүртгэлийн маягт зэргийг хэвлүүлэх, нийгмийн даатгалын ажилтнууд, ажил олгогчдын семинар, зохион байгуулахад шаардагдах хөрөнгийн тооцоог хянаж санхүүжүүлэх арга хэмжээ авсугай;
б/ орон тоо, зардлыг нэмэгдүүлэхгүй байх шаардлагыг харгалзан нийгмийн халамжийн үйлчилгээний асуудлыг төв, орон нутгийн нийгмийн даатгалын байгууллагуудад хариуцуулан гүйцэтгүүлж, холбогдох зардлыг төсвөөс санхүүжүүлж байсугай. - “Нийгмийн даатгалын тухай” Монгол Улсын хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг болон 26 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт заасныг үндэслэн “Нийгмийн даатгалын байгууллага, нийгмийн даатгалын байцаагчийн дүрэм”-ийг 1 дүгээр хавсралтын ёсоор баталсугай.
- “Нийгмийн даатгалын тухай” Монгол Улсын хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт заасныг үндэслэн нийгмийн даатгалын төв, орон нутгийн байгууллагын дэргэд ажиллах нэг талаас ажил олгогч, даатгуулагч, нөгөө талаас нийгмийн даатгалын байгууллагын хооронд гарсан саналын зөрүүг хянаж шийдвэрлэх гомдлын шаардлагын зөвлөл (орон тооны бус)-ийн дүрмийг 2 дугаар хавсралтын ёсоор баталж 1995 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн мөрдүүлсүгэй.
- “Нийгмийн даатгалын тухай” Монгол Улсын хуулийн 27 дугаар зүйлийн 2, 4 дэх хэсгүүдэд заасныг үндэслэн Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөл (орон тооны бус)-ийн дүрмийг 3 дугаар хавсралтын ёсоор тус тус баталсугай. Үүнтэй холбогдуулан Үндэсний зөвлөлийн дарга, гишүүдэд хуралдаж асуудал шийдвэрлэхэд оролцсон цаг тутамд тооцож олгох цалингийн нэмэгдлийн хэмжээг Засгийн газраас тогтоосон төр, аж ахуйн нэгжийн ажилтан болон иргэдийн хоорондын гэрээгээр ажиллагчдын цагийн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тогтоох тухай Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн яамны саналыг зөвшөөрсүгэй.
- /Энэ хэсгийг Засгийн газрын 2008 оны 7 дугаар сарын 29-ний өдрийн 304 дүгээр тогтоолоор хүчингүй болсонд тооцсон/.
- Аймгийн болон нийслэлийн дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн дэргэд ажиллах эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссыг энэ оны 12 дугаар сард багтаан зохион байгуулж ажиллуулахын хамт сумдад эмнэлэг хөдөлмөрийн байгууллага байгуулах асуудлыг тэдгээрийн хүн амын нягтрал, аж ахуйн нэгж, байгууллагын төвлөрөлтэй уялдуулан шийдвэрлэж байхыг Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайд Э. Гомбожавт; Эрүүл мэндийн яамны харъяанд байсан “Мэргэжлийн өвчин судлалын төв”-ийг үндсэн болон эргэлтийн хөрөнгө, төсвийн хамтаар Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын харъяанд шилжүүлж, уг төвд мэргэжлийн өвчнийг эмчлэн сэргийлэх үүргийн дээр эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлагааны арга зүй, зохион байгуулалтын ажлыг нэмж хариуцуулан ажиллуулахыг Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайд Э. Гомбожав, Эрүүл мэндийн сайд П. Нямдаваа нарт даалгасугай.
- / Энэ хэсгийг Засгийн газрын 2000 оны 7 дугаар сарын 5-ны өдрийн 107 дугаар тогтоолоор хүчингүй болсонд тооцсон/
- /Энэ хэсгийг Засгийн газрын 2008 оны 4 дүгээр сарын 18-ны өдрийн 142 дугаар тогтоолоор 2008 оны 1 дүггэр сарын 1-нээс эхлэн хүчингүй болсонд тооцсон/
- Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайд Э. Гомбожавт даалгах нь:
а/ нийгмийн даатгалын дэвтэр, гэрчилгээ, тайлан, бүртгэлийн болон хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг тогтоох шийдвэрийн маягт, түүнчлэн тэтгэмж олгох эмнэлгийн хуудас, тэдгээрийг хэрэглэх журам, аргачлалыг баталж, 1994 оны 12 дугаар сард багтаан хэвлүүлэн зохих байгууллагуудад хүргэх арга хэмжээ авсугай;
б/ аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, тасгийн ажилтнууд болон ажил олгогчдын семинарыг холбогдох яам, тусгай газар, аймаг, нийслэлийн Засаг дарга нартай хамтран нийслэлд болон Ховд, Завхан, Дорнод, Дундговь, Орхон, Дархан-Уул аймагт бүсчилсэн байдлаар 1994 оны 12 дугаар сарын 15-ны дотор багтаан зохион байгуулсугай;
в/ олон улсын байгууллага, хандивлагч орнуудын хөрөнгө, техникийн туслалцаатайгаар нийгмийн даатгалын бүртгэл, тайлан, мэдээллийн ажлыг компьютержүүлэх, нийгмийн даатгалын байгууллагын ажилтнуудын мэргэжлийг дээшлүүлэх ажлыг холбогдох яамдтай хамтран зохион байгуулж, ээлж дараатай хэрэгжүүлсүгэй;
г/ нийгмийн даатгалын талаархи хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон аргачлал, гарын авлагаар аймаг, нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, орон нутгийн нийгмийн даатгалын байгууллагыг хангаж ажилласугай.
12. Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга нарт даалгах нь:
а/ аймаг, нийслэл, дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, сумдын нийгмийн даатгалын тасгийн дарга, байцаагчдыг хууль тогтоомжийн дагуу нийгмийн даатгалын зохих шатны байгууллагатай зөвшилцөн 1994 оны 12 дугаар сард багтаан томилон ажиллуулсугай;
б/ дэвсгэр нутгийнхаа хэмжээнд нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулж, нийгмийн даатгалын байгууллагыг мэдлэг чадвар сайтай, үнэнч шударга ажилтнаар бэхжүүлэх, тэднийг хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулахад шаардагдах нөхцөлөөр хангах арга хэмжээ авахын хамт нийгэм хангамжийн хэлтэс, тасгуудад байгаа үндсэн ба эргэлтийн хөрөнгийг нийгмийн даатгалын байгууллагад шилжүүлэн өгч эзэмшүүлсүгэй;
в/ нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг сурталчлан таниулах, иргэдийг нийгмийн даатгалын талаар зохих мэдлэгтэй болгох ажлыг төлөвлөгөөтэйгээр зохион байгуулж, иргэдийг нийгмийн даатгалд хамруулах арга хэмжээ авсугай;
13. Нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг сурталчлан
таниулах ажлыг Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн яамтай хамтран зохион байгуулахыг Монголын радио телевизийн хэрэг эрхлэх газар (Б. Өвгөнхүү), “Засгийн газрын мэдээ” сонины редакцид үүрэг болгосугай.
14. Энэ тогтоол гарсантай холбогдуулан Засгийн газрын “Дүрэм батлах тухай” 1991 оны 2 дугаар сарын 22-ны өдрийн 51 дүгээр тогтоол, “Дүрэм батлах тухай” 1991 оны 5 дугаар сарын 3-ны өдрийн 140 дүгээр тогтоол, “Дүрэмд өөрчлөлт оруулах тухай” 1992 оны 7 дугаар сарын 3-ны өдрийн 110 дугаар тогтоолыг тус тус хүчингүй болсонд тооцсугай.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд
П. Жасрай
Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайд
Э. Гомбожав
Засгийн газрын 1994 оны 171 дүгээр
тогтоолын 1 дүгээр хавсралт
НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН БАЙГУУЛЛАГА,
БАЙЦААГЧИЙН ДҮРЭМ
Нэг. Нийтлэг үндэслэл
- Энэ дүрмийн зорилт нь Монгол Улсын нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийн биелэлтийг зохион байгуулах, нийгмийн даатгалын санг бүрдүүлэн орлого, зарлагын гүйцэтгэлийг хангаж хяналт тавих, даатгалын сангаас тухайн төрлийн тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийг тогтоож цаг тухайд нь олгох, улсын нийгмийн даатгалын тогтолцоо, үйл ажиллагаа, түүний арга хэлбэрийг боловсронгуй болгох талаар судалгаа хийх, санал боловсруулж шийдвэрлүүлэх, сургалт, сурталчилгаа явуулах, нийгмийн даатгалын байгууллага, байцаагчийн үйл ажиллагааг удирдан зохицуулахад оршино.
- Улсын нийгмийн даатгалын байгууллагын зохион байгуулалт, үйл ажиллагааг нийгмийн даатгалын тухай хуулиуд болон энэ дүрмээр зохицуулна.
- Нийгмийн даатгалын байгууллага, байцаагч үйл ажиллагаандаа хууль дээдлэх, даатгуулагч, ажил олгогчийн хууль ёсны эрх ашиг, сонирхлыг хүндэтгэх, бусдын нөлөөнд үл автах зарчим баримтална.
- Нийгмийн даатгалын байгууллагын үйл ажиллагааны зардлыг нийгмийн даатгалын шимтгэлийн орлогоос санхүүжүүлнэ. Улсын нийгмийн даатгалын бүх шатны байгууллага төсөвтэй байна.
- Нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхээр нийгмийн даатгалын байгууллагаас гаргасан шийдвэрийг нийгмийн даатгалын харилцаанд оролцогч талууд дагаж мөрдөнө.
- Төрийн захиргааны төв, орон нутгийн байгууллага, тэдгээрийн нийгмийн даатгалын хяналтын үйл ажиллагаанд туслалцаа үзүүлж, шаардлагатай мэдээллээр ханган нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхэд чиглэгдсэн арга хэмжээ авч ажиллах үүрэгтэй.
- Нийгмийн даатгалын бүх шатны байгууллага нь нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэнд хяналт тавих, шимтгэлийн орлогыг бүрдүүлэх, улсын төсвийн татаас, нийгмийн даатгалын сангуудын зарлага, санхүүжилтийн талаар Сангийн яам, орон нутгийн санхүү, татварын албад, Монгол банк, арилжааны банктай ажлаа нягт уялдуулан мэдээллээр хангах, тайлан мэдээг тогтоосон хугацаанд гаргаж өгөх зэргээр хамтран ажиллана.
Хоёр. Нийгмийн даатгалын байгууллагын удирдлага, зохион байгуулалт
8. Нийгмийн даатгалын байгууллагын тогтолцоо нь Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газар, аймаг, нийслэл, дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, сумын нийгмийн даатгалын тасаг (ажилтан)-аас бүрдэнэ.
9. Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газар (цаашид “газар” гэх) нь биеэ даасан үйл ажиллагаа явуулж нийгмийн даатгалын асуудал хариуцсан Засгийн газрын гишүүний; аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтэс нь тэдгээрийн засаг дарга болон Газрын; дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, сумын нийгмийн даатгалын тасаг (ажилтан) нь тухайн шатны Засаг дарга болон аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн удирдлагын дор тус тус ажиллана.
10. Газар нь орон нутгийн нийгмийн даатгалын байгууллагыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангаж ажиллана.
11. Газрын даргыг Нийгмийн даатгалын Үндэсний зөвлөлтэй зөвшилцөж, нийгмийн даатгалын асуудал хариуцсан Засгийн газрын гишүүн; аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргыг Газрын даргатай зөвшилцөж аймаг, нийслэлийн Засаг дарга; дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, сумдын нийгмийн даатгалын тасгийн дарга (ажилтан)-ыг аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргатай зөвшилцөж тухайн шатны Засаг дарга тус тус томилно. Газрын зорилт, үүргийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон асуудлыг хэлэлцэж байхын тулд Газрын даргын зөвлөл ажиллана. Зөвлөлийн бүрэлдэхүүн, ажиллах журмыг Газрын дарга батална.
12. Бүх шатны нийгмийн даатгалын байгууллага нь нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавих үүрэг бүхий нийгмийн даатгалын байцаагчтай байна. Газрын дарга нь нийгмийн даатгалын Улсын ерөнхий байцаагч байна.
13. Газар, аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтэс орон тооны бус байцаагч ажиллуулж болно. Орон тооны бус байцаагч ажиллуулах журмыг Газар тогтооно.
14. Бүх шатны нийгмийн даатгалын байгууллага нь тогтоосон журмаар хийсэн тэмдэг, албан бичгийн хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ. Нийгмийн даатгалын улсын байцаагч үнэмлэхтэй байх бөгөөд хувийн тэмдэг, торгуулийн хуудас хэрэглэнэ.
Гурав. Газрын үүрэг эрх
15. Газар нь дор дурдсан үүрэг гүйцэтгэнэ:
а/ нийгмийн даатгалын тухай хууль тогтоомжийн биелэлтийг зохион байгуулах, түүний хэрэгжилтэд хяналт тавьж, нийгмийн даатгалын үйл ажиллагааг эрхлэх, нийгмийн даатгалын хууль, тогтоомжийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдсон аргачлал, журам гаргах;
б/ нийгмийн даатгалын сангууд (тэтгэврийн, тэтгэмжийн, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний, эрүүл мэндийн, ажилгүйдлийн даатгалын)-ыг бүрдүүлж, орлого, зарлагын гүйцэтгэлийг хангах;
в/ нийгмийн даатгалын доод шатны байгууллагын үйл ажиллагааг нэгтгэн дүгнэж хяналт тавих, шалган зааварлах, тэргүүний арга барилыг сурталчлах, илэрсэн зөрчил, дутагдлыг арилгах арга хэмжээ авах;
г/ улсын нийгмийн даатгалын тогтолцоо, үйл ажиллагаа, түүний арга хэлбэрийг боловсронгуй болгох талаар судалгаа хийж, санал боловсруулах;
д/ нийгмийн даатгалын хууь тогтоомжийг хэрэгжүүлж байгаа байдал, үр дүнг судалж боловсронгуй болгох санал боловсруулах;
е/ эрдэм шинжилгээ, боловсрол, хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудтай хамтран буюу дангаараа нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг сурталчлах, таниулах, иргэдийг нийгмийн даатгалын талаар зохих мэдлэгтэй болгох арга хэмжээ авах;
ж/ нийгмийн даатгалын сангуудын орлого, зарлагын болон нийгмийн даатгалын байгууллагуудын зардлын тайлан тэнцэл, бүртгэлийн маягт, нийгмийн даатгалын дэвтэр, бүртгэлийн гэрчилгээ, даатгалын гэрээ, байцаагчийн торгуулийн хуудас, эмнэлгийн хуудас, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээ тогтоосон акт, шимтгэл ногдуулах, төлөх, тайлагнах баримт бичгийн загвар, маягтыг боловсруулж батлуулах;
з/ ажил олгогч, даатгуулагчаас шимтгэлийг бүрэн төлүүлэх, тооцоо хийх, бүртгэлд тусгах, даатгуулагчдад тэтгэвэр, тэтгэмж, үйлчилгээний төлбөрийг зохих журмын дагуу шуурхай олгуулах ажлыг зохион байгуулж, хэрэгжилтэд хяналт тавих;
и/ ажил олгогч, даатгуулагчийн өргөдөл, гомдол, мэдээллийг хянаж шийдвэрлэх;
к/ даатгуулагчийн хөдөлмөрийн чадвар алдсан шалтгаан, нөхцөл, хэмжээ, хугацаанд хяналт тавьж, эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлалын ажлыг удирдан зохион байгуулж шалган зааварлах;
л/ нийгмийн даатгалын байгууллагыг өндөр мэргэжил, мэдлэгтэй, үнэнч шударга, чадварлаг боловсон хүчнээр бэхжүүлэх, тэдгээрийн мэргэшлийг дээшлүүлэх;
м/ даатгалын сангуудын жилийн орлого, зарлагын төсөв, даатгалын санд улсын төсвөөс олгох татаас болон нийгмийн даатгалын байгууллагын төсвийг жил бүр улсын төсөлд тусгуулах;
н/ нийгмийн даатгалын төвлөрсөн санд улсын төсвөөс шилжүүлсэн мөнгөн хөрөнгийг аймаг, нийслэлийн даатгалын санд цаг тухайд нь хүргэж, зарцуулалтад хяналт тавих;
о/ нийгмийн даатгалын сангуудын болон нийгмийн даатгалын байгууллагын төсөвт зардлын нэгдсэн тайланг улирал бүр, мэдээг сар бүр гаргаж, санал, дүгнэлтийн хамт холбогдох байгууллагад танилцуулах;
п/ нийгмийн даатгалын байгууллагуудыг мэдээллийн сүлжээнд оруулах, цахим тооцоолох техник хэрэгслээр хангах үйл ажиллагааг зохион байгуулах;
р/ нийгмийн даатгалын байгууллага, түүний ажилтны буруугаар ажил олгогч, даатгуулагчийн гаргасан зардлыг хуульд заасан журмын дагуу гаргуулах;
16. Газар нь дор дурдсан эрх эдэлнэ:
а/ анхан шатны болон нягтлан бодох бүртгэл хөтлөөгүйгээс хөдөлмөрийн хөлсний орлогыг тодорхойлох боломжгүй болсон ажил олгогчид түүнтэй адилтгах үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлж байгаа ажил олгогчийн төлдөг шимтгэлийн хэмжээтэй адилаар шимтгэл ногдуулах;
б/ тогтоосон хугацаанд шимтгэл төлөөгүй ажил олгогчийн банкин дахь харилцах дансны зарлагын гүйлгээг хууль тогтоомжид заасны дагуу түр зогсоох;
в/ нийгмийн даатгалын байцаагчаас тавьсан актад заасан шимтгэл, алданги, хүү, торгуулийг хугацаанд нь төлөөгүй бол уг шимтгэл, алданги, хүү, торгуультай тэнцэх хэмжээний хөрөнгийг зохих хууль тогтоомжийн дагуу гаргуулах;
г/ илүү төлсөн шимтгэлийг дараагийн сар, улирал, жилийн төлбөл зохих шимтгэлд суутган тооцох буюу шимтгэл төлөгч хүсвэл хийснээс хойш 30 хоногийн дотор эргүүлж олгох;
д/ шимтгэл, алданги, хүү, торгууль төлөхөөс зайлсхийсэн, шимтгэлийн мэдээ, тайланг хугацаанд нь ирүүлээгүй, нийгмийн даатгалын байгууллагын хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчлийг арилгах арга хэмжээ аваагүй ажил олгогчид хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэх;
е/ аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын сан тус бүрийн зарцуулагдаагүй үлдэгдлийг зайлшгүй шаардлагатай тохиолдолд төвлөрүүлэн авч нэгдсэн журмаар хуваарилан зарцуулах;
ж/ нийгмийн даатгалын тухай хуульд заасны дагуу хөрөнгийн боломжид тулгуурлан тодорхой төрлийн тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх санал боловсруулж холбогдох байгууллагад оруулах;
з/ аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтсээс гаргасан шийдвэр болон байцаагчийн тавьсан шалгалтын акт үндэслэлгүй гэж үзвэл хүчингүй болгох буюу өөрчлөх;
и/ нийгмийн даатгалын хяналт хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай мэдээ, судалгаа, бусад холбогдох баримт бичгийг ажил олгогч болон даатгуулагчаас үнэ төлбөргүй гаргуулан авах;
к/ нийгмийн даатгалын алба, даатгалын байцаагчийн эрх, үүргийг хэрэгжүүлэх болон даатгалын албаны үйл ажиллагаатай холбоотой асуудлаар тушаал гаргах;
л/ нийгмийн даатгалын байгууллагын ажилтнаас шалгалт авч ажилдаа тэнцэж байгаа эсэхэд үнэлэлт дүгнэлт өгөхийн гадна тэднийг ажлын үр дүнг нь харгалзан хууль тогтоомжид заасны дагуу шагнаж урамшуулах;
м/ олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага, нийгэм хангамжийн холбоо болон гадаадын бусад байгууллага, орнуудтай нийгмийн даатгалын асуудлаар ажил хэргийн холбоо тогтоож хамтран ажиллах;
17. Нийгмийн даатгалын байгууллага дараах асуудлаар шүүхэд нэхэмжлэл буюу гомдол гаргана:
а/ шимтгэл, торгууль, алдангийг бүрэн буюу хагас хэмжээгээр төлөөгүй, нийгмийн даатгалын хууль тогтоомж ноцтой зөрчсөн ажил олгогчийн хөрөнгөөс төлбөр гаргуулахаар;
б/ албан үүргээ гүйцэтгэхэд нь нийгмийн даатгалын байгууллагын ажилтанд саад учруулсан, эсэргүүлцэл үзүүлсэн, түүнийг үйл ажиллагаатай нь холбогдуулан мөрдөн хавчсан, амь бие, эрүүл мэндэд нь хохирол учруулсан гэм буруутай этгээдэд зохих хууль тогтоомжийн дагуу шийтгэл хүлээлгэхээр.
18. Дөрөв. Аймаг, нийслэл, дүүрэг, сумын Нийгмийн даатгалын хэлтэс, тасаг (ажилтан)-ийн үүрэг, эрх
19. Аймаг, нийслэл, дүүрэг, сумын нийгмийн даатгалын хэлтэс, тасаг (ажилтан) дор дурдсан үүрэг гүйцэтгэнэ:
а/ тухайн нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийн биелэлтэд хяналт тавьж даатгуулагч болон цэргийн албан хаагчдад тэтгэвэр, тэтгэмж тогтоон олгох, үйлчилгээний төлбөр өгөх ажлыг шуурхай зохион байгуулж хэрэгжүүлэх;
б/ тухайн нутаг дэвсгэр дэх ажил олгогч, даатгуулагчаас нийгмийн даатгалын шимтгэлийг зохих хугацаанд нь даатгалын сан тус бүрт оруулах, нийгмийн даатгалын тухай хууль хүчин төгөлдөр болохоос өмнө хүлээсэн үүргийн дагуу олгох тэтгэвэр, тэтгэмж болон цэргийн тэтгэвэр, тэтгэмжид зориулж улсын төсвөөс олгох татаасыг авч даатгалын сангуудын орлогыг бүрдүүлэх ажлыг зохион байгуулж хэрэгжүүлэх;
в/ тухайн нутаг дэвсгэр дэх ажил олгогч, даатгуулагчдад нийгмийн даатгалын гэрчилгээ, дэвтэр олгож бүртгэл хөтлөх;
г/ тухайн нутаг дэвсгэрийн нийгмийн даатгалын байгууллагын үйл ажиллагааг нэгтгэн дүгнэж, дутагдал зөрчлийг арилгах, тэргүүний арга барил болон нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг сурталчлах;
д/ нийгмийн даатгалын сангуудын тайлан, мэдээ нийгмийн даатгалын холбогдолтой мэдээллийг тогтоосон журмын дагуу Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газарт гаргаж өгөх;
е/ нийгмийн даатгалын байгууллагыг үнэнч шударга, санхүү, нийгмийн даатгал, бүртгэлийн ажлын зохих мэдлэгтэй, дадлага туршлагатай, чадварлаг боловсон хүчнээр бэхжүүлэх;
ж/ нийгмийн даатгалын сангуудын хөрөнгийг зохих журмын дагуу захиран зарцуулах;
з/ даатгуулагчийн хөдөлмөрийн чадвар алдсан шалтгаан, нөхцөл, хэмжээ, хугацааны талаархи мэдээлэл, тодорхойлолтыг хянаж, эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлалын ажлыг шалган зааварлах;
и/ даатгалын сангуудын жилийн орлого, зарлагын төсөв, даатгалын сангийн улсын төсвөөс олгох татаас болон нийгмийн даатгалын байгууллагын төсвийг жил бүр зохиож хугацаанд нь Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газарт ирүүлэх.
20. Аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтэс нь энэ дүрмийн 16 дугаар зүйлийн “е”, “ж”, “з”-д зааснаас бусад заалт, 18 дугаар зүйлд заасан эрхийг эдлэхийн хамт дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, сум, дүүргийн нийгмийн даатгалын тасаг (ажилтан)-аас гаргасан шийдвэр болон байцаагчийн тавьсан актыг үндэслэлгүй гэж үзвэл түүнийг цуцлах эрхтэй.
21. Дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтэс, сум, дүүргийн нийгмийн даатгалын тасаг (ажилтан) нь энэ дүрмийн 16 дугаар зүйлийн “а”, “б”, “в”, “г”, “и”, “к1 ”-д заасан эрхийг эдлэхийн хамт байцаагчийн тавьсан шалгалтын актыг үндэслэлгүй гэж үзвэл түүнийг цуцлах эрхтэй.
Тав. Нийгмийн даатгалын байцаагчийн үүрэг, эрх, хариуцлага
21. Нийгмийн даатгалын байцаагч дор дурдсан үүрэг гүйцэтгэнэ:
а/ шимтгэл төлөх, тэтгэмж олгохтой холбогдсон бүртгэл хөтлөх, мэдээ, тайлан гаргах ажлыг ажил олгогч тогтоосон хугацаанд гүйцэтгэж байгаа эсэхэд хяналт тавьж, холбогдох арга хэмжээ авах;
б/ шимтгэл ногдох хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогыг ажил олгогч үнэн зөв тодорхойлж, ногдсон шимтгэлээ төлсөн эсэхийг шалгаж, шимтгэлийг хугацаанд нь даатгалын сан тус бүрт оруулах, шалгалтаар илэрсэн зөрчлийг арилгах арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх;
в/ ажил олгогч, даатгуулагчдад нийгмийн даатгалын дэвтэр, гэрчилгээ олгох, олгосон шимтгэлийг дэвтэрт бичих, даатгуулагчдад тэтгэвэр, тэтгэмж олгох, төлбөр өгөх ажлыг зохион байгуулж гүйцэтгэх;
г/ Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газар болон аймаг, нийслэлийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн байцаагч нь тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн тогтоолт, олголтод баримтын шалгалт хийх;
д/ даатгалын сангуудын орлого, зарлагын төсвийг жил бүр хугацаанд нь боловсруулж, сум, дүүрэг, аймаг, нийслэлийн жилийн төсөвт тусгуулах, улирал, жилийн тайлан тэнцэл, сарын мэдээг зохих журмын дагуу гаргах;
е/ нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг сурталчлах, таниулах, даатгуулагчдыг нийгмийн даатгалын талаар зохих мэдлэгтэй болгох;
22. Нийгмийн даатгалын байцаагч дор дурдсан эрх эдэлнэ:
а/ шимтгэл оногдуулах, төлөхтэй холбогдсон данс бүртгэл, тайлан тэнцэл болон санхүүгийн бусад баримтад хяналт шалгалт хийх, тайлбар, лавлагаа гаргуулан авах;
б/ нийгмийн даатгалын хяналт шалгалтад шаардагдах магадлагаа баримтын хуулбарыг ажил олгогчийг харилцагч банк, санхүүгийн байгууллагаас үнэ төлбөргүй гаргуулах;
в/ шимтгэл оногдох орлого нуусныг гэрчлэх баримтыг ажил олгогч болон даатгуулагчаас түр хугацаагаар хураан авах, хуулбарлах;
г/ ажил олгогч болон даатгуулагчид “Нийгмийн даатгалын тухай” Монгол Улсын хуулийн 20 дугаар зүйлд заасан хариуцлага хүлээлгэх;
д/ албан үүргээ гүйцэтгэх явцад даатгуулагч, ажил олгогчоос хууль бус үйл ажиллагааг явуулж байгаа нь илэрвэл холбогдох байгууллагад мэдэгдэх;
е/ ажил олгогч нь бусдад олгосон хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогод оногдох шимтгэлийг суутган авч, нийгмийн даатгалын санд төлөөгүй байвал түүнийг ажил олгогчийн хөрөнгөөс гаргуулах.
23. Шимтгэл төлөгчийн хууль бус үйл ажиллагааг нуух, шимтгэлийн орлогыг хувийн зорилгодоо ашиглах, хээл хахууль авах, эрхээ хэтрүүлэх зэргээр албан тушаалтны үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй нийгмийн даатгалын байцаагчид хууль тогтоомжид заасан сахилгын, эд хөрөнгийн болон эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ.
24. Нийгмийн даатгалын байцаагчийн үйл ажиллагааны талаар шимтгэл төлөгч гомдлоо зохих шатны нийгмийн даатгалын байгууллага болон шүүхэд гаргаж болно. Гомдол гаргах нь шимтгэл төлөхийг зогсоох үндэслэл болохгүй. Гомдлыг хүлээн авсан өдрөөс хойш нэг сарын дотор барагдуулна.
25. Нийгмийн даатгалын байгууллагад 3- аас доошгүй жил ажилласан өндөр мэдлэг дадлагатай, итгэл найдвар хүлээлгэх боломжтой, нийгмийн даатгалын байгууллагын ажилтанд Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын саналыг үндэслэн Хүн амын бодлого, хөдөлмөрийн сайдын шийдвэрээр нийгмийн даатгалын улсын байцаагчийн эрх олгоно.
Засгийн газрын 1994 оны 171 дүгээр
тогтоолын 2 дугаар хавсралт
АЖИЛ ОЛГОГЧ, ДААТГУУЛАГЧ БОЛОН НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН БАЙГУУЛЛАГЫН
ХООРОНД ГАРСАН ЗӨРӨӨГ ХЯНАН ШИЙДВЭРЛЭХ ГОМДЛЫН ШААРДЛАГЫН
ЗӨВЛӨЛИЙН ДҮРЭМ
1. Нийгмийн даатгалын байгууллагын дэргэдэх ажил олгогч, даатгуулагч болон нийгмийн даатгалын байгууллагын хооронд гарсан зөрөөг хянаж шийдвэрлэх Гомдлын шаардлагын зөвлөл (цаашид “зөвлөл” гэх)-ийн үндсэн зорилго нь нэг талаас ажил олгогч, даатгуулагч, нөгөө талаас нийгмийн даатгалын байгууллагын хооронд гарсан саналын зөрөөг хууль тогтоомжид нийцүүлэн хянан шийдвэрлэж ажил олгогч, даатгуулагчийн хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалахад оршино.
2. Аймаг, нийслэл, дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн дэргэд орон тооны бус зөвлөл ажиллана.
3. Зөвлөл нь нийгмийн даатгалын холбогдолтой хууль тогтоомж болон энэхүү дүрмийг удирдлага болгон үйл ажиллагаагаа явуулна.
4. Зөвлөл нь тогтоол, тэмдэглэл гаргах бөгөөд түүнийг даатгалын харилцаанд оролцогч талууд хэрэгжүүлэх үүрэгтэй.
5. Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дэргэдэх зөвлөл нь аймаг, нийслэл, дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн дэргэдэх зөвлөлийг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангана.
6. Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дэргэдэх зөвлөл нь газрын даргын өмнө, аймаг, нийслэл, дүүргийн нийгмийн даатгалын хэлтсийн дэргэдэх зөвлөл нь тухайн шатны Засаг дарга, нийгмийн даатгалын хэлтсийн даргын өмнө тус тус ажлаа хариуцна.
7. Зөвлөлийн гишүүнээр ажилладаг нийгмийн даатгалын бус байгууллагын хүмүүст зөвлөлийн хуралд оролцсон цаг, ажлын үр дүнг харгалзан шагнал олгоно. Шагналын хэмжээ, журмыг Нийгмийн даатгалын Үндэсний зөвлөлтэй зөвшилцөн Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дарга батална.
8. Зөвлөл нь тогтоосон журмаар хийгдсэн тэмдэг, албан бичгийн хэвлэмэл хуудас хэрэглэнэ.
Хоёр. Зөвлөлийн бүрэлдэхүүн
9. Зөвлөл нь дарга, гишүүн бүгд 5-7 хүний бүрэлдэхүүнтэй байх ба зөвлөлд нийгмийн даатгал, санхүү, эдийн засаг, хуулийн мэргэжлийн ажилтан орсон байна. Зөвлөл нь нарийн бичгийн дарга (орон тооны бус)-тай байна.
10. Улсын нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын дэргэдэх зөвлөлийн дарга, гишүүдийг газрын дарга батална. Аймаг, нийслэл, дүүргийн нийгмийн даатгалын зөвлөлийн дарга нь тухайн нийгмийн даатгалын хэлтсийн дарга байх бөгөөд тэдгээрийн бүрэлдэхүүнийг аймаг, нийслэл, дүүргийн Засаг дарга тус тус батална.
Гурав. Зөвлөлийн хуралдаан
11. Зөвлөл нь сард 1-2 удаа буюу ажлын шаардлага гарсан үед хуралдана. Зөвлөлийн хуралдааныг дарга удирдана. Зөвлөлийн дарга эзгүй тохиолдолд зөвлөлийн гишүүдийн аль нэг нь Зөвлөлийн даргын шийдвэрээр түүнийг орлоно.
12. Зөвлөлийн дотоод ажлыг зөвлөлийн дарга эрхлэх бөгөөд хуралд оруулах асуудлын бүрдлийг хариуцан хянаж бэлтгэнэ.
13. Зөвлөлийн хуралдааны тэмдэглэлийг зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга хөтөлж, зөвлөлийн дарга, нарийн бичгийн дарга нар гарын үсэг зурж албажуулна.
14. Зөвлөл нь гомдол гаргагчаас ирүүлсэн материалыг хүлээн авснаас хойш 15 хоногт багтаан хуралдаанаараа хэлэлцэнэ. Хуралдаанд оролцсон зөвлөлийн гишүүдийн олонхийн саналд үндэслэн тогтоол гаргана. Тогтоолд зөвлөлийн дарга гарын үсэг зурна. Санал зөрүүтэй байгаа гишүүн өөрийн саналыг зөвлөлийн хуралдааны тэмдэглэлд бичүүлэх буюу саналаа бичгээр гаргаж хуралдааны баримт бичигт хавсаргаж болно.
15. Зөвлөлийн хуралдааныг гишүүний гуравны хоёроос доошгүй ирцтэй хуралдах бөгөөд зөвлөлийн хуралдаанд гомдол гаргагчийг шаардлагатай бол биеэр оролцуулна. Мөн холбогдох байгууллагын ажилтныг зөвлөлийн хуралдаанд оролцуулж болно.
Дөрөв. Зөвлөлийн үүрэг, эрх
16. Зөвлөл нь дор дурдсан үүрэг гүйцэтгэнэ:
а/ ажил олгогч, даатгуулагчийн гомдлыг харъяаллын дагуу хүлээн авч шийдвэрлэх;
б/ зөвлөлийн хуралдаанаас гарсан шийдвэрийг гомдол гаргагч (ажил олгогч, даатгуулагч)-д тайлбарлаж таниулах;
в/ ажил олгогч, даатгуулагч иргэдээс буцааж өгөхөөр авсан бичиг баримтыг асуудал шийдэгдсэний дараа нэн даруй эргүүлж өгөх;
г/ зөвлөлийн гишүүд нь нийгмийн даатгалын хууль тогтоомжийг сайтар судалж мэдсэн байхын хамт тэдгээрийг хэрэгжүүлэх, ажил олгогч, даатгагч, даатгуулагчдад тайлбарлаж сурталчлах, гаргасан шийдвэрийнхээ үндэслэлийг ойлгуулах, маргаантай асуудалд зарчимч шударгаар хандаж шийдвэрлэх;
17. Зөвлөл нь дор дурдсан эрх эдэлнэ:
а/ маргааныг шийдвэрлэхэд шаардлагатай бичиг баримт, судалгааг холбогдох ажил олгогч болон даатгуулагч, даатгагчаас гаргуулж авах;
б/ гомдол гаргагч болон холбогдох байгууллага, иргэдээс тайлбар, тодорхойлолт гаргуулж авах, санал, хүсэлтийг нь сонсох, мэргэжилтэн урьж зөвлөгөө авах;
в/ нийгмийн даатгалын байгууллагын болон байцаагчийн шийдвэрийг хууль зүйн үндэстэй гэж үзвэл ажил олгогч, даатгуулагчийн гомдлыг хэрэгсэхгүй болгоно.
Хэрэв гомдол гаргагчийн гомдол нь хууль зүйн үндэстэй нь ногтлогдвол түүнд оногдуулсан шимтгэл, хүү, торгуулийг чөлөөлөх, буруу тогтоож олгосон тэтгэвэр, тэтгэмжийг шинэчлэх, гаргасан зардлыг нь олгуулах асуудлыг нийгмийн даатгалын төв, орон нутгийн байгууллагад тавих;
г/ тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн хэмжээний талаар гарсан маргааныг холбогдох бичиг баримтыг үндэслэн зохих хууль тогтоомжид нийцүүлэн хянаж шийдвэрлэх;
д/ тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийг нөхөн олгох, түдгэлзүүлэх, зогсоох, ажил олгогч, даатгуулагчийн буруутай үйл ажиллагаанаас болон хуурамч бичиг баримт бүрдүүлснээс шалтгаалан буруу тогтоогдсон тэтгэвэр, тэтгэмжийг өөрчлөн тогтоож олгох, суутгал хийх;
е/ хөдөлмөрийн болон даатгалын дэвтэр нь зохих журмын дагуу хөтлөгдөөгүй тохиолдолд нотлох баримтыг хянаж түүний ажилласан хугацаа, төлсөн шимтгэлийн хэмжээг тогтоох;
ж/ зөвлөлөөр хэлэлцэж буй асуудал гэмт хэргийн шинжтэй бол түүнийг хууль тогтоомжийн дагуу шүүхэд шилжүүлж хянуулах.
18. Ажил олгогч, даатгуулагч дор дурдсан эрх, үүрэгтэй байна:
а/ ажил олгогч, даатгуулагч нь нийгмийн даатгалын байгууллага, байцаагчийн гаргасан шийдвэрийг үндэсгүй гэж үзвэл уг шийдвэрийг хүлээн авснаас хойш 14 хоногийн дотор гомдлоо зөвлөлд гаргах;
б/ гарсан гомдолтой холбогдсон акт, бичиг баримттай танилцах;
в/ зөвлөлийн хуралдаанд биеэр оролцож санал хүсэлтээ гаргах;
г/ зөвлөлийн хуралдаан болохоос өмнө санал зөрүүтэй асуудлынхаа талаар амаар буюу бичгээр тайлбар, тодорхойлолт гаргаж өгөх;
д/ зөвлөлийн хуралдааны тогтоол, тэмдэглэлтэй танилцах;
е/ зөвлөлийн шийдвэрийг үндэслэлгүй гэж үзвэл шүүхэд гомдлоо гаргах;
ж/ нийгмийн даатгалын байгууллага, байцаагчийн тавьсан акт, оногдуулсан хүү, торгуулийг зөвлөлийн хуралдаанаас хүчингүй болгосон тохиолдолд гомдол гаргагч хүү, торгуульд төлсөн зардлыг буцааж олгохыг шаардах;
з/ Зөвлөлийн дарга, гишүүдийн аль нэг нь шалгагч, гомдол гаргагчийн төрөл садан байгаа буюу эсвэл уг гомдлын талаар шалгаж акт, хүү, торгууль тавьж байсан бол түүгээр маргааныг шалгаж шийдвэрлүүлэхээс татгалзах;
и/ ажил олгогч, даатгуулагч нь зөвлөлд хянан хэлэлцэгдэж байгаа асуудлын талаар нотлох баримт, материалын болон зөвлөлийн дарга, гишүүд, түүнчлэн асуудлыг шалган магадлаж байгаа хүмүүст шаардлагатай тайлбар, тодорхойлолт гаргаж өгөх үүрэгтэй.
